Trong khoảng 6 năm trở lại đây, lũ ở Đồng bằng sông Cửu Long xuất hiện không theo chu kỳ, thậm chí có những năm lượng nước về rất thấp. Thay vào đó là tình trạng khô hạn và xâm nhập mặn vào sâu trong đất liền cả trăm cây số, mà điển hình là mùa khô năm 2016, những huyện nằm cách xa cửa biển của tỉnh Bến Tre cũng đã bị nước mặn xâm nhập gây thiệt hại rất lớn cho ngành chăn nuôi và trồng trọt.

Sự xuất hiện của hạn - mặn nghiêm trọng, cũng đã gây thiệt hại hàng trăm nghìn ha lúa và hoa màu, khiến cho hàng triệu người dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long lâm vào cảnh thiếu nước ngọt.

Theo các nhà khoa học, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay là hai vùng trũng bao gồm tứ giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười, tuy nhiên, hai vùng này không còn nước tích trữ để bổ sung cho sông Tiền, sông Hậu đẩy mặn nữa. Thiệt hại do hạn, mặn gây ra cho vùng ven biển là rất lớn, điều này khiến cho người dân nơi đây gặp rất khó khăn trong mưu sinh hàng ngày. Mất mùa, cây cối, gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng…đã gây nên sự xáo trộn trong xã hội.

Chính vì vậy, theo các chuyên gia kinh tế, chính quyền và người dân cần có sự bình tĩnh, đưa ra các giải pháp hữu hiệu để ứng phó với diễn biến khắc nghiệt của khí hậu. Cụ thể, đối với sản xuất, trong tình huống cực đoan cách tốt nhất là dựa vào dự báo để tránh thiệt hại, có thể bằng cách thay đổi lịch thời vụ, thay đổi phương thức canh tác, hoặc tránh xuống giống hẳn cho năm đó.

Đối với nước sinh hoạt, nếu biết trước sẽ có hạn hán, các biện pháp tích cực tích trữ nước trong kênh mương, ao hồ địa phương có thể được tiến hành sớm. Cần chiến lược an ninh lương thực và hỗ trợ người dân chuyển đổi sản xuất.

Mặc dù từ năm 2017 đến nay, xâm nhập mặn và khô hạn đã không gay gắt như trong năm 2016 và trước đó, song việc ứng phó với diễn biến bất thường của khí hậu không thể chủ quan. Từ tháng 5/2018 khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã xuất hiện một số trận mưa, và mùa mưa năm nay cũng đã cho Đồng bằng sông Cửu Long một lượng nước dồi dào hơn những năm trước đó, tuy nhiên, tình hình thiếu nước ngọt sinh hoạt vẫn gây khó khăn cho hàng nghìn người dân ở các tỉnh như Cà Mau, Kiên Giang và Bến Tre.

Chủ động dự trữ nước sinh hoạt trong mùa khô, các địa phương trong khu vực Đồng Bằng sông Cửu Long đã đầu tư nhiều công trình thủy lợi chứa nước ngọt, đặc biệt là các địa phương nằm trong vùng nhiễm mặn cao như Bến Tre, Tiền Giang, Long An…, như hồ chứa nước ngọt ở huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Theo đó, dự án công trình hồ chứa nước ngọt huyện Ba Tri do Ban Quản lý Đầu tư Xây dựng các công trình nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre làm chủ đầu tư, được khởi công vào cuối năm 2016. Quy mô là nạo vét lòng hồ trên tuyến Kênh Lấp có chiều dài gần 7km. Bề rộng mặt lòng hồ từ 40m đến 100m, bề rộng đáy lòng hồ nạo vét từ 30m đến 90m, cao trình đáy lòng hồ âm 2m.

Công trình hồ chứa nước ngọt này được xây dựng hệ thống bờ bao xung quanh, với chiều ngang bờ 5m, cao 1,8m, có trồng cây xanh xung quanh và được bảo vệ bằng hàng rào chắn kiên cố. Ngoài ra, có một số hạng mục khác như xây dựng cống lấy nước, cống xả nước, đắp đập. Dự án rộng 60 ha được nạo vét khoảng 300.000m3. Khi hoàn thành, hồ chứa gần 1 triệu mét khối nước ngọt thô, phục vụ sinh hoạt cho hơn 200 nghìn dân, 100 nghìn gia súc, 200 cơ sở tiểu thủ công nghiệp và hơn 150 trụ sở văn phòng, trường học… tại 24 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Ba Tri và các vùng phụ cận trong mùa khô.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã đồng ý cho tỉnh Long An đầu tư hơn 490 tỷ đồng để xây dựng hồ chứa nước ngọt phục vụ sản xuất, nước sinh hoạt chủ yếu cho người dân vùng Đồng Tháp Mười. Tỉnh Long An xác định đây là dự án trọng điểm, cần đầu tư cấp bách, chống hạn ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh. Ngân sách Trung ương hỗ trợ khoảng 390 tỷ đồng để xây dựng công trình; ngân sách địa phương hơn 100 tỷ đồng phục vụ giải mặt bằng, đền bù và định cư cho người dân bị thu hồi đất…

Để chủ động đối phó với tình trạng khô hạn và nhiễm mặn, ngành nông nghiệp các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long ngay từ sớm đã ban hành kế hoạch phòng, chống hạn, mặn trong mùa khô. Theo đó, ngành chức năng thường xuyên quan trắc, thông tin kịp thời đến các địa phương để người dân có kế hoạch bảo vệ. Đồng thời, kiểm tra, sửa chữa kịp thời những công trình cống không đảm bảo việc ngăn mặn. Cùng với đó, các địa phương cũng theo dõi chặt chẽ việc sản xuất lúa của người dân trong mùa khô hạn và có giải pháp ứng phó với các điều kiện khó khăn, diễn biến bất thường của thời tiết nhằm ổn định sản xuất, giúp tăng năng suất, nâng cao sản lượng gieo trồng.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn yêu cầu các đơn vị khai thác công trình thuỷ lợi phải theo dõi sát diễn biến của nguồn nước, để từ đó vận hành điều tiết phù hợp, hiệu quả. Đồng thời, bố trí nguồn lực để thực hiện các giải pháp dài hạn để chủ động đối phó với tình trạng này. Ngoài ra, các địa phương trong khu vực đưa ra lịch thời vụ hợp lý, vận hành điều tiết nước hiệu quả, phù hợp, phải hỗ trợ người dân, tuyên truyền nâng cao diện tích gieo sạ những giống chịu được hạn mặn, thời gian sinh trưởng ngắn ngày.

Các địa phương cũng chủ động tuyên truyền cho người dân thay đổi tư duy sản xuất, theo đó cần thay đổi kịp thời những giống cây trồng vật nuôi mới, không sử dụng nhiều nguồn nước, chịu được khô hạn, mặn mà vẫn cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao.

Những năm qua, nhiều tỉnh như Tiền Giang, Long An, Bến Tre, Vĩnh Long, Hậu Giang… đã đưa vào những mô hình chăn nuôi, trồng trọt thích ứng cao với khô, mặn. Đó là mô hình trồng thanh long, chanh không hạt, dưa lưới ở Long An; mô hình trồng cây xả, mãng cầu ở Tiền Giang; mô hình trồng dứa,  mía, dừa… là các cây trồng tiêu biểu cho vùng giáp mặn, vùng phèn mặn. Hay như mô hình nuôi vịt nước mặn, dê, thỏ ở một số địa phương trong khu vực đã mang lại hiệu quả kinh tế khá cao cho người nông dân.

Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2018 và các năm tiếp theo là tiếp tục thực hiện việc tái cơ cấu lĩnh vực trồng trọt, chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa kém hiệu quả, tập trung chỉ đạo và định hướng sản xuất một số sản phẩm chủ lực. Trong đó tập trung tổ chức lại sản xuất của các hộ nông dân theo hướng quy mô lớn (cánh đồng lớn), tập trung và có sự liên kết giữa nông dân với nông dân, giữa các tổ chức nông dân với doanh nghiệp (sản xuất, tiêu thụ) tạo thành các chuỗi ngành hàng. Đồng thời, đẩy mạnh nghiên cứu, chọn tạo các loại giống cây trồng có chất lượng cao, chống chịu tốt với sâu bệnh, điều kiện bất thuận của môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và đáp ứng với yêu cầu đa dạng hóa thị trường./.

 

Nguồn: mard.gov.vn